تابلو برق یک محفظه برای نصب و سیم بندی تجهیزات الکتریکی یا الکترونیکی است که کلیدها و قطعات کنترلی و حفاظتی و لوازم نمایشگر (ولتاژ، جریان، فرکانس، توان، کسینوس فی و …) روی آن نصب می‌شوند. همچنین تابلوهای برق جهت جلوگیری از وارد شدن شوک الکتریکی به کاربرانِ تجهیزات و حفاظت تجهیزات در برابر عوامل محیطی استفاده می‌شوند.
استانداردها
بین‌المللی
در کشورهای عضو کمیسیون الکتروتکنیکی بین‌المللی، استاندارد آی‌ئی‌سی ۶۰۵۲۹ برای طبقه‌بندی درجهٔ حفاظت تابلوها در برابر عوامل خارجی (کدهای آی‌پی) استفاده می‌شود.
آمریکا
در آمریکا انجمن ملی تولیدکنندگان برقی استانداردهای کلاس‌های مختلف تابلوهای برق را منتشر می‌کند. این استانداردها مقاومت به خوردگی، میزان حفاظت در برابر بارندگی و فرورفتن در زیر آب را نیز پوشش می‌دهند.
انواع تابلوهای برق از نظر سطح ولتاژ
از نظر ولتاژ به دو دسته LV(فشارضعیف) و MV(فشار متوسط) تقسیم می‌شوند. تابلوهای LV در سطح زیر ۱۰۰۰ ولت و تابلوهای MV از ۱۰۰۰ تا ۳۶۰۰۰ ولت ساخته می‌شوند.
انواع تابلوهای برق فشار ضعیف از نظر کاربرد
تابلوهای برق فشار ضعیف از نظر کاربرد را می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم کرد
- تابلوهای فرمان موتوری که جهت کنترل موتورهای سه فاز ساخته می‌شوند
- تابلوهای توزیع صنعتی که جهت توزیع جریان در یک واحد صنعتی استفاده می‌شوند
- تابلوهای بانک خازنی که جهت اصلاح ضریب توان یک کارگاه ساخته می‌شوند
- تابلوهای توزیع مسکونی که برای توزیع جریان در یک واحد مسکونی ساخته می‌شوند
- تابلوهای کنترل صنعتی یا تابلوهای PLC که جهت کنترل اتوماتیک فرایندهای صنعتی کاربرد دارند
- تابلوهای مارشالینگ که ارتباط بین تابلوهای برق و سیستم کنترل مرکزی (DCS) را فراهم می‌کنند
انواع تابلو برق در صنایع مختلف
- تابلوهای توزیع برق (Distribution Panels): این تابلوها معمولاً برای توزیع برق در ساختمان‌ها و واحدهای صنعتی استفاده می‌شوند. آنها شامل سوئیچ‌ها، مدارهای حفاظتی و تجهیزات مورد نیاز برای توزیع برق به مصرف‌کنندگان مختلف هستند.
- تابلوهای کنترل برق (Control Panels): این تابلوها برای کنترل و مدیریت دستگاه‌ها و ماشین‌آلات در صنایع مختلف استفاده می‌شوند.
- تابلوهای اتوماسیون صنعتی (Industrial Automation Panels): این تابلوها برای اتوماسیون فرآیندها و سیستم‌های صنعتی استفاده می‌شوند. این نوع از تابلوها شامل مدارهای قابل برنامه‌ریزی (PLC)، سنسورها، صفحات نمایش و تجهیزات کنترلی پیشرفته دیگر هستند.
- تابلوهای حفاظتی و ایمنی (Protection and Safety Panels): این تابلوها برای حفاظت از سیستم‌ها و تجهیزات الکتریکی در صنایع استفاده می‌شوند.
- تابلوهای توزیع نیرو (Power Distribution Panels): این تابلوها برای توزیع برق قدرت بالا در صنایع بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع از تابلو برق قدرتمند شامل مواردی چون ترانس، سوئیچ‌های قدرت، مدارهای حفاظتی و تجهیزات توزیع برق دیگر است.
همچنین، در برخی صنایع خاص مانند صنایع نفت و گاز، صنایع شیمیایی و صنایع فرآوری، تابلوهای برق خاصی نیز وجود دارند که به توزیع برق و کنترل فرآیندهای خاص در این صنایع می‌پردازند.
تابلو برق به وسیله‌ای گفته می‌شود که در آن تجهیزات برقی قرار می‌گیرند. منشا ایجاد تابلو برق به این بر می‌گردد که در گذشته برای نصب تجهیزات، تمامی قطعات در کنار هم قرار نداشتند و بر اساس عوامل محیطی نظیر اتصال کوتاه، حوادثی رخ می‌داد؛ به همین دلیل محفظه‌ای ایجاد شد تا تجهیزات داخل آن قرار گرفته و از دسترس افراد غیر متخصص خارج شوند.
اصول کار تابلو برق
نحوه کار تابلو برق به این صورت می‌باشد که در زمان جا زدن کشو، فازها با استفاده از فیدرهایی که در پشت کشوی آن قرار دارند به شمش اصلی تابلو برق وصل شوند و با چرخیدن کلید روتاری به برق خروجی آن متصل شده تا بتوان از آن استفاده کرد. همچنین کلید تغذیه کننده در این تابلو برق وظیفه دارد تا قطع و وصل کلیدهای هوایی را بر عهده داشته باشند. تابلوهای کشویی دقیقا مانند کلید هوایی از سه وضعیت مختلف بر خوردارند که عبارتند از: دیسکانکت یا زمانی که کشور خارح از سلول قرار دارد، تست که در این زمان مدار فرمان روی یک فاز است تا کارکردش بررسی گردد و حالت کانتکت که مدار فرمان و قدرت بهم کاملا وصل هستند.
تابلو برق Metal enclosed
تابلو برق متال این لوزد یکی از انواع تابلو برق است که تمام محفظه و فلزی می‌باشد و تمام تجهیزات الکتریکی نظیر ترانس جریان، کلید و لوازم اندازه گیری داخل آن قرار می‌گیرند. خود این مدل تابلو به دو دسته هم تقسیم می‌شود. تابلو Metal clad یکی از انواع تابلو است که در آن محفظه‌ها از هم دیگر جدا هستد و همین امر سبب شده تا اگر مشکلی در یکی از محفظه‌ها ایجاد شود به دیگری انتقال پیدا نکند و قطعات محفوظ بمانند. این تابل دارای چهار بخش است که عبارتند از: محفظه کلید، محفظه باسبار، محفظه سرکابل و محفظه ال وی.
تابلو برق compartment type مدلی دیگر از تابلو برق است که در آن محفظه‌ها از هم دیگر جدا نیستند.
انواع تابلو برق از نظر محل نصب
تابلو برق‌ها از لحاظ قرار گیری هم با همدیگر فرق دارند و به دو دسته داخلی و خارجی یا فضای باز تقسیم می‌شوند. تابلو برق داخلی که به آن این دو هم گفته می‌شود برای محل‌های بسته اعم از سوله یا داخل سالن مناسب هستند؛ در صورتی تابلو برق فضای باز یا همان اوت دور، در فضای باز قرار می‌گیرد.
تابلو برق از نظر ولتاژ
تابلو برق از نظر ولتاژ به سه دسته تقسیم می‌شود که از جمله آنها می‌توان به تابلو برق فشار ضعیف، متوسط و قوی اشاره کرد. تابلو برق فشار ضعیف در سطح ولتاژ کمتر از ۱۰۰۰ ولت است. تابلو برق فشار ضعیف از یک یا چند وسیله قطع و وصل تشکیل شده است که دارای تجهیزات کنترلی هم می‌باشد. تابلو برق فشار ضعیف دارای نشانگر حفاظتی، تنظیم کننده و … هستند. تابلو برق فشار به دو حالت ایستاده ثابت و کشویی ساخته می‌شود. از طرفی تابلو برق فشار متوسط به تابلو برقی گفته می‌شود که سطح ولتاژ آن بین ۱۰۰۰ تا ۳۶۰۰۰ ولت قرار دارد. این تابلو برق از قطعات مختلفی اعم از بدنه، کلید؛ رله، باسبار، کنتاکتور، ترانفورماتور و لوازم اندازه گیری تشکیل شده است و دارای دو دسته ثابت و متوسط کشویی است.
انواع تابلو برق صنعتی
تابلو برق‌ها فقط مختص به ساختمان نیستند بلکه برای صنعت هم به کار می‌روند. تابلو برق صنعتی برای کنترل موتورهای سه فاز و تابلو برق موتوری کارایی دارند و همین طور برای این که بتوان ضریب توان در یک کارگاه را اصلاح کرد هم به کار می‌روند. امروزه در صنعت از تابلوهای پی ال سی استفاده فراوانی می‌شود که تابلو برق برای کنترل اتوماتیک فرآیندهای صنعتی آنها قرار می‌گیرد. ضمنا تابلو برق رابطی بین سیستم کنترل مرکزی در صنعت می‌باشد. هر تابل برق صنعتی از چند قسمت تشکیل شده است که عبارتند از: المان قدرت، الکترونیکی، محفظه و نگهدارنده، سیم و کابل و ….
نکاتی درباره تابلو برق
تابلو برق یکی از اجزای حساس و ضروری است که باید نکات ایمنی را درباره آن رعایت کرد. کلیه تابلوها باید پس از این که اسید شویی می‌شوند رنگ آمیز کوره ای شوند. همچنین وجود تجهیزات جداگنه مانند سینی برای تابلو برق‌های دیواری واجب است. زمانی که می‌خواهید کابل‌ها را به فیوزهای مینیاتوری و کنتاکتور متصل کنید باید از ترمینال ریلی مناسب استفاده نمایید. از طرفی مقره‌ها باید قابلیت تحمل جریان مجاز اتصال کوتاه را داشته باشند. نکته ای درباره شکل تابلو برق مهم است گوشه‌های آن می‌باشند که باید به شکل گونیا باشند. ضخامت و نوع رنگ تابلوها باید به صورت استاندارد باشند تا بتوانند از نظر شکنندگی و سختی مقاومت خوبی داشته باشند. شاید برایتان جالب باشد هر تابلو برق یک پلاک شناسایی مخصوص به خودش را دارد.
تابلوهای برق داخل ساختمان
تابلوهای برق داخل ساختمان را به سه دستهٔ تابلوی تقسیم واحد (جعبه فیوزها)، تابلوی عمومی (مشاعات) و تابلوی اصلی (تابلوی کنتور) تقسیم می‌کنند.
تابلوی تقسیم واحد
تغذیهٔ مدارهای روشنایی و پریزهای هر واحد مسکونی از این تابلو فراهم می‌شود. این تابلوها جایگزین جعبه‌های تقسیم پراکنده در ساختمان‌ها قدیمی شده‌اند. در این روش سیم‌کشی، سامانه‌های جریان‌ضعیف، تغذیهٔ روشنایی و پریزهای برق کاملاً از هم مجزا هستند و مزیت آن این است که در صورت بروز اتصالی یا خطا در بخشی از ساختمان، تنها همان بخش از مدار خارج می‌شود. این تابلوها معمولاً در ورودی ساختمان یا آشپزخانه نصب می‌شوند. علامت اختصاری این تابلو در نقشه‌های برق ساختمان به صورت روبروست و آن را با نماد DP نمایش می‌دهند.
تابلوی عمومی
تابلوی عمومی به تابلویی گفته می‌شود که برق مکان‌های عمومی یک ساختمان که همهٔ ساکنان به آن دسترسی دارند (مانند راه‌پله، پارکینگ، بام و حیاط) را فراهم می‌کند. این تابلو که باید برای همه در دسترس باشد معمولاً در پیلوت نصب می‌شود. در نقشه‌ها این تابلو را با GP نمایش می‌دهند. سیستم‌های آنتن مرکزی، آیفون، اعلام حریق، موتورخانه و آسانسور نیز از این تابلو تغذیه می‌شوند.
تابلوی کنتور
تابلوی اصلی یا تابلوی کنتور تابلویی است که در ورودی ساختمان قرار می‌گیرد و برق تمامی واحدها و فضاهای مشترک را تأمین می‌کند. این تابلو را در نقشه‌ها با MDP نمایش می‌دهند. کابل اصلی معمولاً از سمت پایین وارد کلیدفیوز این تابلو که از نوع قابل قطع زیر بار است می‌شود.
می‌توان تابلو برق ساختمان را به سه قسمت کلی تقسیم کرد.
- قسمت ورودی
- قسمت کنتورها
- قسمت خروجی
