گردشگری پایدار

گردشگری پایدار (به انگلیسی: Sustainable tourism)

مفهومی است که تجربه کامل گردشگری از جمله توجه به مسائل اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی و همچنین توجه به بهبود تجربه گردشگران و رفع نیازهای جوامع میزبان را دربر می‌گیرد.

گردشگری پایدار باید دغدغه‌های حفاظت از محیط زیست، برابری اجتماعی، و کیفیت زندگی، تنوع فرهنگی، و اقتصاد پویا و قابل دوام را دربر گیرد که شغل و رفاه را برای همه فراهم می‌کند. این امر ریشه در توسعه پایدار دارد و ممکن است در مورد معنای «گردشگری پایدار»، سردرگمی وجود داشته باشد.

در حال حاضر اجماع گسترده‌ای وجود دارد که گردشگری باید پایدار باشد. در واقع، همه شکل‌های گردشگری در صورت برنامه‌ریزی، توسعه و مدیریت درست، توانایی پایداری را دارند. سازمان‌های توسعهٔ گردشگری، شیوه‌های گردشگری پایدار را به منظور کاهش اثر منفی ناشی از تأثیر روبه‌فزونی گردشگری، برای مثال تأثیر زیست‌محیطی آن، ترویج می‌کنند.
سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد بر این شیوه‌ها با ترویج گردشگری پایدار به عنوان بخشی از اهداف توسعه پایدار، از طریق برنامه‌هایی مانند سال بین‌المللی گردشگری پایدار برای توسعه در سال ۲۰۱۷ تأکید کرد. ارتباط مستقیمی بین گردشگری پایدار و چندین هدف از ۱۷ هدف توسعه پایدار (SDGs) وجود دارد.

گردشگری برای SDGها بر این تمرکز دارد که چگونه SDG 8 (“کار شایسته و رشد اقتصادی”)، SDG 12 (“مصرف مسئولانه و تولید”) و SDG 14 (“زندگی زیرآب”) بر گردشگری در ایجاد اقتصاد پایدار تأثیر می‌گذارد. انتظار می‌رود از جنبه‌های مدیریتی مناسب و از جمله گردشگری پایدار به عنوان بخشی از راهبرد توسعه پایدار گسترده‌تر، بهبودهایی به دست آید.

اصول گردشگری پایدار

۱- استفاده از ماهیت پایدارگونه منابع حفظ و استفاده از منابع (طبیعی، اجتماعی و فرهنگی) بسیار حائز اهمیت است و به معنای تجارت درازمدت است.

۲-کاهش بیش از حد مصرف و اتلاف که جلوی هزینه های بازسازی زیان های درازمدت را گرفته و به کیفیت گردشگری کمک می کند.

۳-حفظ تنوع حفظ و ارتقای تنوع طبیعی، اجتماعی و فرهنگی برای پایداری درازمدت گردشگری اهمیت ویژه دارد و پایگاه انعطاف پذیری را برای گردشگری به وجود می آورد.

۴- برنامه ریزی بسط و توسعه گردشگری که وارد یک چارچوب برنامه ریزی راهبردی محلی و ملی شده و تاثیرات محیط زیست را مد نظر قرار می دهد، پایایی درازمدت گردشگری را افزایش می دهد.

۵- حمایت از نظام اقتصاد محلی گردشگری که تعداد زیادی از فعالیت های اقتصادی محلی را مورد حمایت و تحت پوشش خود قرار می دهد و ارزش ها و هزینه های محیط زیست را مد نظر قرار می دهد، علاوه بر حمایت از این نظام های اقتصادی جلوی انهدام محیط زیست را می گیرد.

۶- مشارکت اجتماع های محلی مشارکت کلی اجتماع های محلی در بخش گردشگری نه تنها به نفع خود آنها ومحیط است بلکه نوع تجربه گردشگری را بهبود می بخشد.

۷-مشاوره با افراد ذی نفع و عامه مردم مشاوره بین صنعت گردشگری و اجتماع ها، سازمان ها و نهادهای محلی مهم است البته در صورتی که دوشادوش هم کار کنند و اختلافات منافع را کنار بگذارند.

۸- آموزش خدمه آموزش خدمه که گردشگری پایدار را وارد روش های اشتغال می کند و در کنار آن استخدام خدمه محلی در تمامی مقاطع، سبب بهبود کیفیت گردشگری می شود.

۹- مسئولیت بازار یابی صنعت گردشگری از آنجا که بازاریابی، اطلاعات کاملی را در اختیار گردشگران قرار می دهد، نه تنها سبب افزایش احترام نسبت به محیط فرهنگی، اجتماعی وطبیعی نواحی دیدنی می شود، بلکه رضایت مشتری را نیز افزایش می دهد.

۱۰-انجام تحقیق پژوهش در حال پیشرفت و نظارت برآن از طریق صنعت با استفاده از تجزیه و تحلیل و جمع آوری موثر اطلاعات نه تنها ما را در حل و فصل مشکلات گردشگری یاری می کند بلکه مزایایی را برای مقاصد، صنعت ومشتریان در بر خواهد داشت.

تاریخچه گردشگری پایدار

در سال ۱۹۶۶، متن سیاست ملی گردشگری افریقای جنوبی، از توافق بر سر عبارت “گردشگری مسئولانه” خبر داد. در این سیاست، رفاه جامعه محلی به عنوان یک فاکتور اصلی ذکر شد. در سال ۲۰۰۲، اطلاعیه کیپ تاون (Cape Town) در خصوص گردشگری مسئولانه در مقاصد سفر منتشر شد. طبق این اعلامیه، توافق شده بود که گردشگری مسئولانه به این مهم بپردازد که “محل های زندگی افراد بهبود یابد و محل های بهتری برای بازدید گردشگران فراهم آید”.

از آن پس، توجه کشورهای مختلف، فعالان محیط زیست، جامعه شناسان، و … بیشتر معطوف به این شیوه انسانی مسافرت شد.

کتاب‌های مرتبط با گردشگری پایدار

اگر علاقه‌مند به کسب اطلاعات بیشتر هستید، کتاب‌هایی درباره گردشگری پایدار وجود دارد که باید حتما مطالعه کنید. کارشناسان گردشگری پایدار خواندن این کتاب‌ها را به همه علاقه‌مندان و فعالان صنعت گردشگری توصیه می‌کنند.
۱. کسب و کار رو به گسترش سفر و گردشگری (The Exploding Business of Travel and Tourism)

تالیف: الیزابت بکر (Elizabeth Becker)

صنعت گردشگری که با سرعت بسیار زیادی در حال تبدیل شدن به بزرگ‌ترین تجارت جهانی است، از هر ۱۲ نفر در جهان که جویای کار هستند، یک نفر را در استخدام خود دارد. این صنعت همچنین ۶٫۵ تریلیون دلار از اقتصاد جهان را تولید می‌کند. الیزابت بکر، در کتابی که در نوع خود پیشگام است، از این مسئله پرده بر می‌دارد که چگونه یک سرگرمی می‌تواند تبدیل به کسب و کاری بزرگ شود و کشورها، محیط زیست و میراث فرهنگی را تحت‌تاثیر قرار دهد.
۲. توسعه سبز و تراولیسم: سخنانی از پیشگامان (Green Growth and Travelism: Letters from Leaders)

تالیف: ربکا هاوکینز (Rebecca Hawkins)؛ شوان وورستر (Shaun Vorster)؛ تری دیلاسی (Terry DeLacy)؛ جئوفری لیپمن (Geoffrey Lipman)؛ مین جیانگ (Min Jiang)

این کتاب به بررسی تعابیر غلط از مفهوم گردشگری پرداخته و چگونگی دست یافتن به صنعت گردشگری به جایگاهی برای تبدیل شدن به صنعت سبز را تشریح می‌کند. نویسندگان این کتاب به بررسی ضوابط توسعه سبز به‌عنوان پارامترهای ژئوپولتیک جدید در مواجهه با چالش های بزرگ اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و اقلیمی عصر حاضر و چالش کاهش منابع برای نسل‌های بعدی پرداخته‌اند.
۳. مسئولیت‌پذیری در صنعت گردشگری (Taking Responsibility for Tourism)

تالیف: هارولد گودوین (Harold Goodwin)

هارولد گودوین در کتاب خود به ضرورت و اهمیت شناخت گردشگری پایدار برای همه مردم جهان می‌پردازد. درک گردشگری پایدار چالش بسیار بزرگی است برای برنامه‌ریزان و فروشندگان این کسب و کار و افرادی که مشتری خدمات گردشگری هستند. مسئولیت‌پذیری در صنعت گردشگری تنها کتابی در مورد محصول نهایی گردشگری نیست؛ بزرگترین سازمان‌های تجاری و تور اپراتورهای خرد و کلان اهداف گردشگری مسئولانه را می‌شناسند و مسئولیت آن را بر عهده می‌گیرند. مسئولیت‌پذیری در صنعت گردشگری کتاب قدرتمندی در خصوص توسعه گردشگری مسئولانه است.

۴. گردشگری پایدار در جزایر مقصد (Sustainable Tourism in Island Destinations)

تالیف: سونیا گراسی Sonya Graci و راشل داتز (Rachel Dodds)

کتاب گردشگری پایدار در جزایر مقصد به بررسی فاکتورهای پایداری در جزایر مقصد گردشگری با رویکرد مطالعه موردی می‌پردازد. این کتاب چالش‌ها و موفقیت‌های جزایر مواجه با گردشگری پایدار را بررسی می‌کند. مکانیزم‌های نوین مانند مشارکت‌های چند سهامدار در مقاصدی موثر خواهند بود که به خاطر موقعیت جغرافیایی و تغییرات تاریخی با چالش‌های خاصی مواجه هستند.

گردشگری پایدار چگونه پدید می‌آید؟

با ‌گسترده‌تر شدن صنعت گردشگری در مناطق مختلف جهان، برخی از کشورهای پیشرو در این صنعت با مسائلی ناشی از آثار نامطلوب بر منابع طبیعی، محیط زیست ، آلایندگی‌ها، الگوی مصرف و نظام‌های اجتماعی مواجه شده‌اند. امروزه با افزایش شمار گردشگران در سطح جهان و با هدف حفظ، حراست و حمایت از محیط زیست، ساختارهای اجتماعی، فرهنگ‌ها و آداب‌و‌رسوم، مفهوم تازه «گردشگری پایدار» مورد توجه عده زیادی قرار گرفته است. با رعایت گردشگری پایدار می‌توان تا حد ممکن به نکات مثبت گردشگری افزود و از نکات منفی آن کاست. توسعه پایدار شرط اساسی تامین زندگی امن و پایدار است که به‌منظور به حداقل رساندن اتلاف منابع، تخریب محیط زیست، و بی‌ثباتی اجتماعی تلاش می‌کند. توسعه پایدار، توسعه‌ای است که نیازهای نسل کنونی را بدون به مخاطره انداختن نسل‌های آینده، تامین می‌کند.

از آنجایی که گردشگری ارتباط مستقیم با انسان، فرهنگ و منابع دارد، مقوله‌ای به‌عنوان توسعه پایدار گردشگری در دهه‌های گذشته در جهان شکل گرفته است. توسعه پایدار گردشگری نیازمند صبر، تلاش و تعهد دراز مدت است. برای دستیابی به توسعه پایدار گردشگری به شاخص هایی اکولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی، نهادی و فرهنگی که این شاخص‌ها در ارتباط با یکدیگر بوده و تاثیر متقابلی بر هم دارند، نیاز است.

گردشگری پایدار به‌معنای بازدید گردشگری از یک مکان یا مقصد و آسیب نرساندن یا هرچه کمتر آسیب رساندن و به‌طور کل حفظ آن است. گفته می‌شود از آنجایی که هر صنعتی پیامدهایی دارد، گردشگری نیز هرگز به‌طور کامل پایدار (یا بدون اثر) نخواهد، بود، ولی دست‌کم می‌تواند در جهت پایدارتر وسازگارتر شدن با محیط گام بردارد. اهمیت موضوع گردشگری پایدار در سطح جهان به‌اندازه‌ای است که سال ۲۰۱۷ میلادی از سوی سازمان جهانی جهانگردی به‌عنوان سال جهانی «گردشگری پایدار: ابزاری برای توسعه» برگزیده شد.

به گفته‌ دبیر کل سازمان جهانی گردشگری تعیین سال ۲۰۱۷ به نام «سال جهانی گردشگری پایدار: ابزار توسعه» فرصتی است بی‌نظیر برای کمک بیشتر گردشگری به تحقق مفهوم پایداری (از هر سه جنبه‌ اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی) و موجب می‌شود آگاهی عمومی نسبت به ابعاد صنعتی که ارزش حقیقی آن اغلب دست‌کم گرفته می‌شود، افزایش یابد. ۱۱ درصد از آمار اشتغال (مستقیم یا غیرمستقیم) در جهان متاثر از صنعت گردشگری است. تبلیغات فراوان و آمارهای جذاب از میزان کسب درآمد کشورها و اشتغال‌زایی ناشی از گردشگری، کشورها، مناطق دورافتاده و کمتر توسعه‌یافته را هرچه بیشتر به فکر سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌اندازد.