گردشگری ورزشی (به انگلیسی: Sport Tourism) به آن دسته از سفرهایی گفته می‌شود که شخص با هدف تماشا یا شرکت در یک مسابقهٔ ورزشی عازم سفر می‌شود. گردشگری ورزشی یکی از زیرمجموعه‌های صنعت گردشگری است که طرفداران آن روز به روز در حال افزایش است.
اهمیت و هدف
گردشگری ورزشی سومین صنعت رایج در جهان است. از این صنعت برای کارآفرینی و درآمدزایی بهره می‌برد. در این صنعت، کیفیت خدمات‌رسانی بسیار پر اهمیت است.
انواع گردشگری ورزشی
گردشگری رویدادهای ورزشی
در این بخش گرشگر با هدف تماشا یا شرکت در رویدادهای ورزشی بزرگ و مهم مانند بازی‌های المپیک و مسابقات جام جهانی فوتبال عازم سفر می‌شود. این دو رویداد مهم ورزشی که از مشهورترین و پرطرفدارترین رویدادهای ورزشی جهان هستند هر چهار سال یکبار، و هربار در شهر و کشوری متفاوت در سرار دنیا برگزار می‌شوند و گردشگران را به سمت خود می‌کشد.
گردشگری ورزشی فعال
گردشگری ورزشی فعال به آن دسته از گردشگری گفته می‌شود که شخص در آن با هدف شرکت در یک مسابقه ورزشی مانند گلف، قایق‌رانی، تنیس، موج سواری، شنا و… سفر میکند.
افرادی که برای انجام یک ورزش و در واقع شرکت در یک رویداد ورزشی سفر می‌کنند گردشگران گردشگری ورزشی فعال هستند. این رویدادهای مشارکتی طیف گسترده‌ای از ورزش‌ها و اشکال مختلفی از تورنمنت‌ها و رویدادها را شامل می‌شوند.
ورزش‌هایی مانند گلف، قایق‌رانی، تنیس، ماهیگیری، موج‌سواری و حتی شنا و غواصی از ورزش‌هایی هستند که افراد برای انجام آن‌ها و شرکت در مسابقات آن‌ها به کشورهای دیگر سفر می‌کنند.
گردشگری ورزشی نوستالژیک و مشاهیر
این زیرمجموعه از گردشگری ورزشی به سفرهایی گفته می‌شود که شخص با قصد بازدید از جاذبه‌های ورزشی مانند بازدید از موزه‌های ورزشی و ورزشگاه‌های بزرگ و مشهور دنیا سفر میکند. ملاقات با مشاهیر ورزشی نیز در این دسته قرار می‌گیرند.
گردشگری ورزشی سخت و گردشگری ورزشی نرم
دسته‌بندی دیگری نیز از گردشگری ورزشی وجود دارد که به دو نوع سخت و نرم تقسیم می‌شوند. در گردشگری سخت فرد با هدف رقابت در یک رویداد ورزشی (مانند بازی‌های المپیک، جام جهانی فوتبال و…) سفر میکند؛ در حالی که در گردشگری نرم هدف فرد شرکت در یک رقابت ورزشی نیست و صرفاً برای تفریح یا سرگرمی (مانند پیاده گردی، اسکی و قایق‌رانی تفریحی) به چنین سفری می‌رود.
مسابقات گردشگری ورزشی سازمان جهانی گردشگری
سازمان جهانی گردشگری UNWTO از سال ۲۰۱۹ مسابقاتی برای استارتاپ ها در حوزه گردشگری ورزشی ایجاد کرده است که به نفرات و استارتاپ های برتر کمک میکند علاوه بر پیدا کردن هم گروهی، از خدمات این سازمان و جوایز آن بهره مند شوند. برای شرکت در این رویدادها باید دارای سایت و ایده کاملاً پخته شده باشید و اخبار سازمان جهانی گردشگری را دنبال نمایید.
در سال ۲۰۱۹ که اولین دوره مسابقات گردشگری ورزشی سازمان جهانی گردشگری برگزار شد، استارتاپ باچرخ از ایران توانست تا مرحله نیمه نهایی حضور پیدا کند.
گردشگری ورزشی به سفرهایی گفته می‌شود که تماشای یک مسابقه‌ی ورزشی یا شرکت در چنین مسابقاتی را در بر می‌گیرد. گردشگری ورزشی یکی از زیرمجموعه‌های گردشگری و صنعت توریسم است که روز به روز در حال گسترش و پیشرفت است و بر تعداد طرفداران آن افزوده می‌شود.
گردشگری ورزشی چیست؟
گردشگری ورزشی در واقع سفر به اقصی نقاط دنیا برای شرکت در یک رویداد یا فعالیت ورزشی یا تماشای یک مسابقه‌ی ورزشی است. معمولا گردشگری ورزشی را به سه نوع تقسیم می‌کنند. گردشگری رویدادهای ورزشی، گردشگری ورزشی فعال و گردشگری ورزشی نوستالژیک.
در حالی که شاید بسیاری از افراد حتی نام گردشگری ورزشی به گوششان نخورده باشد، علاقه‌مندان به ورزش‌ها و تیم‌های گوناگون برای شرکت یا تماشای رقابت‌ها و مسابقات ورزشی مورد علاقه‌شان به راه‌های دور و نزدیک سفر می‌کنند.
اهمیت پیشرفت فناوری
با وجود این که پیشرفت‌های فناوری در سال‌های اخیر تاثیر بزرگ و قابل توجهی در صنعت ورزش نداشته اما چندان بی‌تاثیر نبوده است. فراهم شدن امکان خرید بلیط مسابقات ورزشی به شکل آنلاین، دسترسی به منابع متعددی را فراهم کرده که تا دهه‌های پیش امکان‌پذیر نبود.
امروزه ما از مدت‌ها قبل به‌طور دقیق می‌دانیم که یک رویداد ورزشی کجا و در چه تاریخی برگزار می‌شود. حتی می‌توانیم بلیط آن را زودتر تهیه کنیم و خود را برای هزینه‌ها و زمان سفر برای تماشای یک رویداد آماده کنیم. گردشگری ورزشی نه تنها امروزه جایگاه مهمی در فناوری دارد بلکه بخشی از گسترش خود را مدیون پیشرفت‌های تکنولوژی است.
مخاطبان گردشگری ورزشی چه کسانی هستند؟
مخاطبان گردشگری ورزشی با توجه به نوع ورزش مورد نظر، بررسی می‌شوند و از ورزشی تا ورزش دیگر تفاوت‌های عمده‌ای دارند. اما بررسی‌های کلی نشان می‌دهد که بیشتر مخاطبان این نوع از گردشگری را مردان بین ۱۸ تا ۳۴ سال تشکیل می‌دهند و از نظر اقتصادی در حد متوسط قرار می‌گیرند.
مطالعه‌ی دقیق‌تر آمار و ارقام، چشم‌انداز دقیق‌تری در این زمینه در اختیار ما قرار می‌دهد. به عنوان مثال، علاقه‌مندان به ورزش‌های کریکت و راگبی معمولا مسن‌تر طرفداران معمولی فوتبال و بسکتبال هستند. در حالی که ورزش‌های مختلف، مخاطبان متفاوتی دارند اما به‌طور کل همه‌ی ورزش‌ها در سال‌های اخیر با رشد گردشگر روبه‌رو بوده‌اند.
گردشگری ورزشی نه تنها در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته و به مرور در حال پیشرفت و گسترش است، بلکه به یکی از دلایل اصلی برای سفر و تعطیلات تبدیل شده است.
چرا گردشگری ورزشی فراگیر شده است؟
عوامل مختلفی بر افزایش محبوبیت و فراگیر شدن این بخش از صنعت گردشگری تأثیرگذار بوده‌اند. از میان آن‌ها به مواد زیر می‌توان اشاره کرد که هنوز هم رشد روزافزون این بخش را به دنبال دارند.
۱. دلایل و الزامات اقتصادی
۲. نوآوری‌های دنیای فناوری
۳. تغییر در نگرش‌ها و ارزش‌ها
دلایل و الزامات اقتصادی
نیاز به توضیح نیست که افراد برای شرکت در هر نوع گردشگری ورزشی ملزم به پرداخت هزینه‌های آن هستند. بنابراین، این بخش می‌تواند زمینه‌ی خوبی برای سرمایه‌گذاری و کسب درآمد باشد. به علاوه، تغییر شکل شغل‌ها در جوامع سبب شده که در سال‌های اخیر ساعات کاری کاهش پیدا کنند و بر زمان تفریح، استراحت و تعطیلات افزوده شود. پیشرفت تکنولوژی نیز بار انجام بسیاری از کارها را از دوش مردم برداشته است. افزایش درآمدها و در کنار آن افزایش زمان تفریحات و سرگرمی سبب شده که افراد و خانواده‌ها برای انجام فعالیت‌های ورزشی و هزینه کردن برای سفرهای مرتبط با ورزش، تمایل بیشتری نشان بدهند.
نوآوری‌های دنیای فناوری
یکی دیگر از عواملی که سبب استقبال مردم از این نوع گردشگری و گسترش آن به بخش وسیعی از دنیا شده، رشد و پیشرفت‌هایی است که در زمینه‌ی فناوری به وقوع پیوسته است. یکی از بهترین نمونه‌های تاثیر فناوری بر این بخش از گردشگری، ظهور انواع جدیدی از وسایل حمل‌ونقل است. با اختراع اتومبیل و فراهم شدن امکان سفر هوایی در قرن اخیر، افراد به راحتی می‌توانند برای شرکت در فعالیت‌های ورزشی به آن سر دنیا سفر کنند. این سفر به نقاط دوردست نیازمند فراهم شدن امکانات اقامتی متعدد مثل هتل، مسافرخانه و انواع اقامتگاه است. علاوه بر نقش حیاتی افزایش راه‌های حمل‌ونقل و امکانات اقامتی، ابداعات در فناوری‌های مرتبط به رسانه در گسترش این نوع از گردشگری تأثیرگذار بوده است.
مطبوعات و به دنبال آن رادیو و تلویزیون نیز تاثیر زیادی در گسترش تماشاگری ورزشی داشتند. اخیرا پیشرفت‌های فناوری در تولید تجهیزات ورزشی نیز سبب همه‌گیر شدن ورزش و به تبع آن افزایش محبوبیت گردشگری ورزشی شده است.
ابداعات فناوری باعث شده‌اند که دسترسی به اخبار و اطلاعات، امکان رزرو بلیط‌های ورزشی و سهولت شرکت کردن در مسابقات ورزشی تقریبا برای همه فراهم شود.
تغییر در نگرش‌ها و ارزش‌ها
امروزه به خصوص در جوامع غربی، افراد بیشتر از گذشته به تفریحات و سرگرمی اهمیت می‌دهند. همین مسئله سبب می‌شود که تمایل برای انجام تفریحات ورزشی و به دنبال آن گردشگری ورزشی افزایش پیدا کند. یکی از مشخصه‌های این تغییر فکر این است که امروزه کلینیک‌های تناسب اندام با اهداف تجاری روزبه‌روز در حال گسترش هستند. این کلینیک‌ها بیشتر بر جنبه‌های فردی و شاید لذت‌گرایی ورزش تاکید دارند.
در عین حال که شرکت در مسابقات ورزشی و پیروزی در آن‌ها برای دسته‌ی زیادی از افراد و دوستداران ورزش دارای اهمیت است اما عده‌ی زیادی نیز بیشتر تمایل دارند تا فعالیت‌های ورزشی را برای تفریح و سرگرمی انجام دهند.
گردشگری ورزشی و تاثیرات آن بر بخش‌های مختلف
گردشگری ورزشی گرچه مرزهای محدودی دارد اما بر بخش‌های مختلف نظیر اقتصاد، محیط زیست و فرهنگ تاثیرگذار است.
گردشگری ورزشی و اقتصاد
بیشتر تحقیقات انجام شده در گردشگری رویدادهای ورزشی بر مسائل مالی و اقتصادی و تاثیرات این رویدادها بر کشور میزبان تمرکز داشته‌اند. سیاستمداران، برنامه‌ریزان و اقتصاددانان برای احیای اقتصاد محلی، بر گسترش گردشگری ورزشی تاکید دارند. این بخش از گردشگری از آنجایی که شامل دو بخش پرطرفدار و پرسود است بدون شک به بهبود شرایط اقتصادی یک جامعه کمک خواهد کرد. آمار و ارقام زیادی درباره‌ی تاثیر رویدادهای بزرگ ورزشی بر اقتصاد مناطق گوناگون منتشر شده است. بررسی آن‌ها این مسئله را ثابت میکند که رشد این بخش از صنعت گردشگری تحول اقتصادی را برای میزبان این رویدادها به همراه داشته است.
گرچه برگزاری رویدادهای ورزشی، منافع اقتصادی زیادی برای میزبانان به دنبال دارد اما برنامه‌ریزی کنندگان این رویدادها باید تأثیرات جنبی آن را نیز در نظر بگیرند. این تأثیرات ممکن است مثبت و حتی منفی باشند. این تأثیرات مثبت و منفی در رویدادهای ملی و بین‌المللی بسیار قابل توجه‌تر هستند.
یکی از مسائلی که باید به دقت مورد بررسی قرار بگیرد بحث هزینه‌های برگزاری رویداد و فراهم کردن امکانات و تجهیزات لازم برای ورزش‌های مختلف است. علاوه بر این‌ها، برگزاری یک رویداد بزرگ و جذب گردشگران زیاد از سراسر دنیا تأثیرات فرهنگی و زیست‌محیطی بی‌شماری بر کشور و منطقه‌ی میزبان و زندگی اهالی آن دارد.
تبدیل امکانات ورزشی از امکانات محلی به امکانات ملی و بین‌المللی ممکن است تأثیر منفی در محیط زیست داشته باشد. البته در کنار این، نباید جنبه‌ی اشتغال‌زایی و کسب درآمد برای اهالی را فراموش کرد.
تأثیرات فرهنگی و اجتماعی گردشگری ورزشی
گردشگری ورزشی تأثیراتی فراتر از مسائل اقتصادی دارد. از میان تأثیرات مثبت این بخش از گردشگری بر فرهنگ، موارد زیر را می‌توان نام برد:
- گردشگری ورزشی، روحیه‌ی اجتماعی، میراث ملی و هویت جامعه را تقویت میکند چرا که اهالی منطقه برای ارتقاء فرهنگشان با هم همکاری می‌کنند.
- گردشگری ورزشی وسیله‌ای فراهم میکند تا گردشگران از سیار نقاط دنیا به یک کشور سفر کرده و با فرهنگ آن منطقه بیشتر آشنا شوند.
- گردشگری ورزشی اهالی یک منطقه را به احیا و حفظ سنت‌های فرهنگی، تشویق و ترغیب میکند.
و اما از میان تأثیرات منفی آن می‌توان موارد زیر را نام برد:
- فرصت‌های سودآور گردشگری ممکن است منجر به برهم خوردن تعادل اقتصادی منطقه‌ی میزبان و از بین بردن جوامع سنتی شود.
- در صورت عدم برنامه‌ریزی صحیح، گردشگری ورزشی ممکن است به میراث فرهنگی و هویت یک جامعه آسیب بزند.
- جامعه ممکن است برای تطبیق با شرایط جدید، تغییراتی در فرهنگ خود ایجاد کند.
- امکان بروز بی‌نظمی و آشوب در رویدادهای بزرگ و همچنین امکان ایجاد تنش بین میزبان و گردشگران وجود دارد.
تأثیرات گردشگری ورزشی بر محیط زیست
هر چه محبوبیت و فراگیری این بخش از صنعت گردشگری افزایش پیدا میکند، تأثیرات آن بر منابع طبیعی بیشتر می‌شود. ورزش‌هایی که در فضای باز و در طبیعت انجام می‌شوند، ممکن است به طبیعت آسیب بزنند.
در واقع برخی فعالیت‌های ورزشی و حتی رفتارهای خود ورزشکاران ممکن است برای محیط زیست مخرب و آسیب‌زننده باشد.
- دوچرخه‌سواران کوهستان ممکن است به خاک و پوشش گیاهی منطقه آسیب بزنند.
- نور و سروصدای ایجاد شده توسط قایق‌های پرسرعت و ماشین‌های رالی، حیوانات را فراری می‌دهد.
- ورزشکارانی که در طبیعت اقامت می‌کنند، با ریختن زباله در پارک‌ها و جریان‌های آب، محیط زیست را به خطر می‌اندازند.
- لنگر قایق‌ها و کشتی‌ها و بی‌مبالاتی غواصان ممکن است که به صخره‌های مرجانی و دنیای زیر آب آسیب بزنند.
علاوه بر این، تصرف زمین‌ها به خصوص در مناطق بکر، برای ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز تأسیس امکاناتی چون پیست‌های اسکی یا زمین‌های گلف، برای محیط زیست زیان‌آور است. جنبه‌ی دیگر این زیان، تأمین امکانات مورد نیاز برای ورزش و اقامت گردشگران است. ساخت‌وسازهای بی‌رویه برای فراهم کردن امکانات اقامتی و رستوران‌ها و زیرساخت‌های لازم برای تأمین وسایل حمل‌ونقل عمومی، مصرف انرژی و آلودگی ایجاد شده توسط وسایل حمل‌ونقل، همگی عوامل تهدید محیط زیست هستند. سفرهای گروهی به برخی مناطق نیز موجب افزایش فشار و آسیب به منطقه می‌شود.
اما گردشگری ورزشی با همه‌ی این تأثیرات مثبت و منفی بدون شک منافعی نیز به دنبال دارد. با رشد گردشگری ورزشی:
- ورزش‌ها به یک منبع سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری تبدیل می‌شوند.
- ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و رستوران‌ها و هتل‌های پر از مسافر، رشد اقتصادی را در پی دارد.
- فرصتی برای معرفی شهر یا کشور و ارائه‌ی تصویر مثبتی از جامعه فراهم می‌شود.
- سبب افزایش امکانات به خصوص امکانات ورزشی می‌شود.
- فرصت‌هایی برای تفریح و سرگرمی جوانان فراهم می‌شود.
- زیرساخت‌های جدید را توسعه می‌دهد.
- موجب رشد و توسعه در بخش‌های دیگر صنعت گردشگری منطقه می‌شود.
- قابلیت‌های سازمانی و بهره‌برداری از بازار را افزایش می‌دهد.
- منابع مالی مورد نیاز برای ایجاد امکانات جدید ورزشی را فراهم میکند.
- حمایت جامعه از ورزش و رویدادهای ورزشی را افزایش می‌دهد.
در این مقاله با تعریف گردشگری ورزشی و اثرات آن بر اقتصاد و فرهنگ جامعه آشنا شدیم.
